مرگ عزیزان می‌تواند دنیای ما را به کلی تغییر دهد. ما دلتنگ کسی که از دست داده‌ایم می‌شویم و میل بی‌نهایتی به دوباره دیدنش داریم. احساس غم و تنهایی یا حتی عصبانیت می‌کنیم. ممکن است تمرکزمان را از دست بدهیم یا دچار بی‌خوابی شویم. اگر مسوول مراقبت از آن عزیز بوده‌ایم حالا احساس پوچی می‌کنیم. همه این احساسات طبیعی است و سوگواری برای عزیز از دست رفته هیچ شیوه درست یا غلطی ندارد. اما تحقیقات علمی زیادی هست که نشان می‌دهند چطور سوگواری کنیم و چگونه راه‌های سالم برای کنار آمدن با مرگ عزیزان را یاد بگیریم.
مرگ عزیزان می‌تواند بر احساسات، نحوه رفتار و فکر کردن ما تاثیر بگذارد. همه اینها سوگواری است و یک واکنش طبیعی در برابر از دست دادن عزیزانمان است. عزاداری به این معنی نیست که باید احساسات خاصی داشته باشیم. هر فردی ممکن است احساسات متفاوتی داشته باشد و به شیوه خاصی عزاداری کند.
باورها و سنت‌های فرهنگی بر نحوه ابراز اندوه و نوع عزاداری تاثیر می‌گذارند. به عنوان مثال در برخی فرهنگ‌ها سوگواری به آرامی و در فضایی خصوصی انجام می‌شود. اما ممکن است در فرهنگی دیگر با صدای بلند و علنی باشد. فرهنگ همچنین مدت زمانی که انتظار می‌رود اعضای خانواده عزادار باشند را شکل می‌دهد. اغلب مردم تصور می‌کنند که سوگواری حتما باید شکل خاصی داشته باشد اما دکتر وندی لیچنتال می‌گوید: این بایدها منجر می‌شود افراد حس بدی داشته باشند. باید به خودمان اجازه دهیم هر طوری که می‌خواهیم سوگواری کنیم و هر طور که می‌خواهیم احساس کنیم. افراد معمولا در این زمینه خیلی سخت‌گیری می‌کنند و نسبت به احساساتشان رویکرد منتقدانه‌ای دارند. با خودتان صمیمی و مهربان باشید.
چطور با فقدان کنار بیایید
متخصصان اعتقاد دارند که ما می‌توانیم در هر زمان و با هر شیوه‌ای که مناسب می دانیم سوگواری کنیم. به طور مثال بعضی ممکن است به جای صحبت کردن، با انجام یک سری فعالیت‌ها احساساتشان را بروز بدهند. ممکن است با قدم زدن، شنا کردن یا برخی کارهای خلاقانه مثل نقاشی یا نوشتن حس بهتری داشته باشند. برای بعضی دیگر صحبت با خانواده و دوستان و یا یک مشاور در مورد فرد از دست رفته مفیدتر است. از نظر دکتر جورج بونانو که در دانشگاه کلمبیا روی روش‌های کنار آمدن با فقدان و تروما کار کرده است، ممکن است برخی خندیدن و لبخند زدن را به سوگواری ربط ندهند، اما در واقع خندیدن به نوبه خود یک واکنش سالم به از دست دادن عزیزان است که اتفاقا می‌تواند از فرد محافظت کند. به نظر دکتر بونانو افرادی که در بروز احساساتشان انعطاف بیشتری دارند اغلب با فقدان بهتر کنار می‌آِیند و به مرور زمان سالم‌تر خواهند بود.
مساله این نیست که آیا شما باید احساساتتان را بروز دهید یا سرکوبشان کنید، موضوع این است که هر وقت مناسب دانستید، بروزشان دهید. فردی که از لحاظ احساسی انعطاف‌پذیر است ممکن است احساساتش را به شیوه بهتری ابراز کند. مثلا می‌تواند احساسات مثبتی مانند شادی را در هنگام به اشتراک گذاشتن خاطره‌ای شاد از شخصی که از دست داده است، نشان دهد و سپس هنگام به خاطر آوردن خاطرات منفی مانند بحث با آن شخص، ناراحت یا عصبانی شود.
سوگواری اساسا یک روند است که طی آن فرد آرام آرام به این نتیجه می‌رسد که عزیزش از دست رفته است و مرگ او را می‌پذیرد و با نبودن همیشگی او کنار می‌آید. اینکه مدت زمان سوگواری چقدر باشد، بستگی به هر فرد دارد. دکتر کاترین شیر در این زمینه می‌گوید: معمولا افراد رنج شدیدی را در واکنش به از دست رفتن عزیزشان تجربه می‌کنند و به تدریج شروع به پذیرش فقدان او می‌کنند.
برای کنار آمدن با فقدان، فرد نیاز دارد تا بفهمد و بپذیرد که نهایتا سوگواری‌اش روزی پایان می‌یابد. همچنین باید راهی پیدا کرد تا زندگی خود را در نبود متوفی ادامه داد. زندگی که در آن امکان شادی کردن و احترام گذاشتن به ارتباط با فرد از دست رفته، وجود داشته باشد. محققانی مانند لیچنتال طی مطالعات‌شان دریافته‌اند که یافتن معنا در زندگی بعد از فقدان، به سازگاری کمک می‌کند. همچنین رابطه با فرد از دست رفته می‌تواند به ما کمک کند با رنج از دست دادن عزیزانمان همزیستی کنیم.
انواع سوگواری
حدود ۱۰ درصد از افراد داغدیده سوگواری پیچیده‌ای تجربه می کنند. این شرایط، پذیرش از دست دادن فرد را برایشان دشوار می‌کند. به نظر دکتر شیر افراد درگیر با سوگواری طولانی و شدید، با انواع خاصی از افکار هم روبرو می‌شوند. ممکن است فکر کنند مرگ عزیزشان نباید رخ می‌داد یا نباید آن‌گونه که اتفاق افتاد، رخ می‌داد. همچنین ممکن است نوع و میزان سوگواری خود را قضاوت کنند، اینکه خیلی کم یا زیاد سوگواری می‌کنند. یا از به یاد آوردن مرگ عزیزشان اجتناب کنند.
سوگواری پیچیده شرایط سختی ایجاد می‌کند اما باید بدانیم که خودمان را قضاوت نکنیم و یا به قضاوت دیگران در مورد خودمان اهمیت ندهیم. دکتر شیر و تیم تحقیقاتی‌اش طی ۳ تحقیق مورد حمایت موسسه ملی بهداشت آمریکا، برای سوگواری پیچیده نوعی درمان ابداع و آزمایش کردند. این روش در نظر داشت تا به افراد کمک کند تا افکار، احساسات و عملکردهایی که مانع سازگاری است را شناسایی کنند. آنها همچنین بر تقویت روند طبیعی سازگاری با فقدان تمرکز کردند. مطالعات نشان دادند که ۷۰ درصد افراد علایم بهبودی نشان دادند. در مقایسه، تنها ۳۰ درصد از افرادی که درمان استاندارد افسردگی را دریافت می‌کردند، علائم بهبود داشتند.
نوع دیگر سوگواری، سوگواری پیش‌بینی شده است. گاه اتفاق می‌افتد که افراد احساس از دست دادن عزیزانشان را حتی قبل از مرگ او داشته باشند و از تغییرات و فقدانی که در حال رخ دادن است، احساس غم و اندوه کنند که به آن سوگواری پیش‌بینی شده گفته می‌شود. این نوع سوگواری در بین کسانی رایج است که برای مدت‌های طولانی به مراقبت از فردی بیمار مشغول بوده‌اند. یافته‌های برخی تحقیقات نشان می‌دهند که وقتی بیماران، پزشکان و اعضای خانواده به طور مستقیم مرگ فرد را قبل از آن‌که اتفاق بیفتد پیش‌بینی می‌کنند، این فرایند به بازماندگان کمک می‌کند تا بهتر با فقدان کنار بیایند.
زندگی در کنار فقدان
محققان موسسه بهداشت ملی آمریکا هنوز در حال تحقیق در مورد جنبه‌های مختلف سوگواری هستند و امیدوارند یافته‌های آنها راه‌های جدیدی برای کمک به افراد برای کنار آمدن با از دست دادن عزیزان ارایه دهد. اگرچه مرگ یک نفر می‌تواند تاثیر بسیار عمیقی داشته باشد اما بسیاری از مردم با حمایت دوستان و اعضای خانواده‌شان از این فرایند بهتر عبور می‌کنند.
بنابراین باید از خودمان مراقبت کنیم. در شرایط سوگواری حمایت اطرافیان‌مان را بپذیریم و اگر نیاز به مشاوره روانشناسی داشتیم از خودمان دریغ نکنیم. فراموش نکنیم که سوگواری شکلی از عشق است که نیاز دارد تا جای خود را در زندگی ما بعد از مرگ عزیزمان پیدا کند. همچنان که دکتر شیر می‌گوید: اگر ادامه زندگی بعد از مرگ عزیزان برایتان مشکل است، حتما به دنبال افراد حرفه‌ای باشید که بتوانند به شما کمک کنند تا خود را دوباره بازیابید. امیدتان را از دست ندهید. همیشه راه‌هایی برای کمک به شما هست.
تهیه و تدوین: مدرسه پرتو