«کتابخانهی کوچک رایگان»، ایدهای که از شهر کوچکی در یکی از ایالتهای شمالی آمریکا پا گرفت و به سرعت فراگیر شد. تاد بُل، یکی از شهروندان شهر هادسون ایالت ویسکانسین، در سال ۲۰۰۹ به یاد مادرش که معلم مدرسه و عاشق کتاب و خواندن بود، یک کتابخانهی کوچک شبیه به کلبه طراحی کرد. او پس از پر کردن جعبه با کتاب، آن را در محوطهی جلوی خانهاش قرار داد. همسایهها و دوستان تاد عاشق کتابخانهی کوچکاش شدند. او چند کتابخانهی دیگر ساخت و به دیگران بخشید، کتابخانههای کوچک و بامزهای که اندازهی یک خانهی عروسکی بودند و روی همهی آنها نوشته شده بود: «کتاب رایگان». مردم میتوانستند کتابها را به خانه ببرند، بخوانند و برگردانند، برخی هم کتابهایی را به این کتابخانهها میبخشیدند.
کمی بعد، وقتی ریک بروکز – از دانشگاه مدیسون ایالت ویسکانسین- با تاد بُل در مورد پتانسیلهای فعالیتهای ترویجی حرف میزد با کتابخانهی کوچکی که او به یاد مادرش ساخته بود آشنا شد. تاد و ریک به این نتیجه رسیدند که فرصت خوبی برای رسیدن به اهداف مشترک فراهم شده است. هر یک مهارتهایی داشتند که میتوانست به پیشبرد پروژه کمک کند. بُل یک صنعتگر خلاق و با تجربه در ساخت مدلها بود و بروکز در حوزهی توسعه آموزش در جامعه و جوانان کار میکرد و تجربهی فعالیت در بازاریابی اجتماعی داشت. بنابراین آنها تصمیم گرفتند «کتابخانهی کوچک رایگان» را گسترش دهند.
شروعِ جهانی شدن
بدون هیچ سرمایه برای راهاندازی پروژه، دفتر کار، پرسنل و امکانات، آنها توانستند خودشان را به جامعه معرفی کنند، اما چهطور؟ اولین کتابخانهی خارج از محدودهی شهر کوچک هادسون در تابستان ۲۰۱۰ راه اندازی شد. در عرض چند ماه هزاران نفر این کتابخانه را دیدند. کمکم افراد بیشتری شروع به پرسیدن دربارهی این کتابخانهها کردند. مرد نجاری به نام آمیش از شهر کَشتون همان ایالت به این پروژه پیوست و با استفاده از چوبهای به دست آمده از یک انبار تخریب شده در طوفان، ساخت کتابخانههای کوچک را آغاز کرد. کتابخانهی کوچک چوبی با شمارههای رسمی در منطقه گسترش پیدا کردند و حرف این طرح دهان به دهان چرخید. وبسایت راهاندازی شد، داوطلبانی پیدا شدند، بعضی کتابخانههایی ساختند و به این جنبش پیوستند، بعضی کمکهای مالی کوچک کردند و برخی حمایتهای معنوی کردند، این شد که کتابخانهی کوچک رایگان کمکم پا گرفت.
سال ۲۰۱۱ پس از آنکه رسانههای ملی آمریکا به این جنبش توجه کردند. ۴۰۰ کتابخانهی کوچک مجانی در سراسر آمریکا ساخته شد. همان موقع بود که بُل و بروکز به این فکر افتادند که یک سازمان مستقل ثبت کنند. «کتابخانهی کوچک رایگان» در ماه مه سال ۲۰۱۲ به عنوان یک سازمان غیرانتفاعی در ویسکانسین به ثبت رسید و به دلیل فعالیتهای عامالمنفعه از مالیات معاف شد. کتابخانهی کوچک رایگان به آمریکا محدود نشد و فراتر از مرزهای جغرافی این کشور رفت. در ژانویه ۲۰۱۵ ، در سراسر جهان ۲۵ هزار کتابخانهی کوچک وجود داشت. در ژانویه ۲۰۱۶ این تعداد به ۳۶ هزار رسید و در ژوئن سال ۲۰۱۶، ۴۰ هزار کتابخانهی کوچک رایگان در سراسر جهان به ثبت رسید. نقشهی این کتابخانهها روی وبسایت این سازمان غیرانتفاعی موجود است و مردم میتوانند ببیند کدام کتابخانه در دسترسشان قرار دارد.
کسانی که میخواهند این کتابخانهی کوچک را داشته باشند میتوانند خودشان دست به کار شوند و کتابخانه بسازند یا از وبسایت این سازمان به صورت آماده تهیه کنند، برخی وبسایتهای فروش دیگر –مثل آمازون- هم این محصول را میفروشند.
ترویج یک ارزش: کتاب و کتابخوانی
تبادل کتابهای خوب و خواندنی و یاری گرفتن مردم از یکدیگر و همچنین ترویج کتاب و کتابخوانی از ارزشهای این سازمان غیرانتفاعی است. هدف این طرح فراگیر شدن دانایی و عشق به خواندن از طریق مبادلات کتاب رایگان در سراسر جهان و همچنین ایجاد یک حس مشترک برای به اشتراکگذاری مهارتها، خلاقیت و دانش بین افراد جامعه و نسلهای مختلف است.