هشت فرصتِ تغییر که نباید از دست بدهیم!
تلاش برای تغییر قوانین، مقررات و سیاست‌های جاری، همیشه لازم و مفید است ولی در برخی فرصت‌ها، این تلاش‌ها اثر بیشتری دارد و می‌تواند سریعتر سیاست‌گذاران را به اعمال تغییرات متقاعد سازد. ۸ فرصت تغییر سیاست‌ها را که نباید از دست داد می‌توان اینگونه برشمرد:
۱- سال انتخابات
از حدود یک سال مانده به برگزاری انتخابات (ملی-محلی) کاندیداها گوش شنوا‌تری برای شنیدن مطالبات جامعه دارند و سعی می‌کنند آنها را در برنامه‌های انتخاباتی خود بگنجانند. طرح مطالبه تغییر در سال انتخابات و پرسشگری پیوسته از کاندیداها، آنها را در موقعیتی قرار می‌دهد که از آن حمایت کنند. حضور در کمپین‌های انتخاباتی و طرح مطالبه تغییر با مدیران ستادهای انتخاباتی کاندیداها، گام موثری برای ایجاد تغییر است. بسیاری از قوانین مصوب مجلس و اقدامات دولت‌ها متاثر از فضای انتخابات و وعده‌هایی است که داده‌اند، بنابراین اهمیت سال انتخابات را نباید فراموش کرد.
۲- وقتی موضوعی برای اولین بار مطرح می‌شود
وقتی یک طرح یا لایحه برای اولین بار مطرح می‌شود، بیشترین تمرکز جامعه بر آن قرار می‌گیرد. در چنین مواقعی، موافقت‌ها و مخالفت‌ها بیشتر شنیده و مورد توجه قرار می‌گیرد. در چنین زمانی نه تنها فرصت موثرتری برای موافقت یا مخالفت با ایده طرح شده داریم، بلکه زمانی است که می‌توان ایده‌های خود را نیز برای تغییر مطرح کنیم. برای مثال در ماه‌های گذشته وقتی طرح صیانت از فضای مجازی مطرح شد، موج مخالفت با آن نیز در فضای مجازی شرایط را برای یک گفتگوی سازنده ایجاد کرد، مخالفان این ایده، هر کدام از زاویه‌ای به مخالفت با آن پرداختند مثلا آنهایی که در فضای مجازی تجارت می‌کردند یا اشتغال مجازی ایجاد کرده بودند، استدلال‌های محکمی در رد این طرح بیان کردند به‌طوری‌که همین مخالفت‌ها سبب شد تا نمایندگان مجلس اختیار تصویب این طرح را از کمیسیون ویژه بازپس گیرند و آن را به تصویب در صحن موکول کردند، یعنی عملا این طرح را کنار گذاشتند، ولی در این میان عده‌ای نیز با طرح ضرورت افزایش سرعت اینترنت و مشکلات فضای مجازی در ایران کوشیدند گامی در راستای تغییر وضع موجود بردارند. یعنی زمانی که توجه‌ها روی یک مساله است زمان خوبی داریم برای طرح ایده تغییر.
۳- زمانی که موضوعی در کمیسیون‌های تخصصی در دست بررسی است
هر طرح یا لایحه‌ای پیش از تصویب در صحن علنی مجلس شورای اسلامی، شوراها یا هیات دولت، در کمیسیون‌های تخصصی مورد بررسی قرار می‌گیرد و گزارش کارشناسی شده کمیسیون، مبنای تصویب آن طرح یا لایحه در صحن می‌شود. در حد فاصل بررسی یک طرح یا لایحه در کمیسیون‌های تخصصی تا ارجاع آن به صحن علنی بهترین زمان ممکن برای طرح ایده تغییر و تلاش برای متقاعد کردن اعضای کمیسیون مربوطه برای افزودن یک پیشنهاد یا حذف یک بند از طرح یا لایحه مذکور است.
۴- بحران
سیاست‌ها و تصمیم‌های نادرست در بسیاری از مواقع جامعه را دچار بحران می‌کند. مثل بحران بیکاری، بحران فقر، بحران فساد و یا بحران آسیب‌های اجتماعی که جملگی محصول سیاست‌های غلط و اصرار به تداوم تصمیم‌های مخرب است. وقتی جامعه در یک مساله با بحران مواجه می‌شود، زمان طرح مطالبه تغییر است، زمانی که سیاست‌گذاران چاره‌ای جز شنیدن صدای مردم ندارند. در چنین مواقعی اقبال برای پذیرش تغییرات سازنده وجود دارد. برای مثال در سال‌های اخیر بحران عدم پرداخت دستمزدها توسط بسیاری از کارخانجات واگذار شده به بخش خصوصی، سبب تغییر سیاست‌ها و پذیرش لغو برخی خصوصی‌سازی‌ها شد.
۵- زمانی که افکار عمومی به مرحله شورش رسیده است
افکار عمومی می‌تواند برای مدت طولانی با مساله‌ای کنار آید ولی وقتی فشار از حدی بیشتر شود، دیگر حاضر به پذیرش وضع موجود نیست، برای مثال معلمان برای سال‌های طولانی تقاضای اعمال رتبه‌بندی و افزایش حقوق داشتند، آنها سال‌ها به شیوه‌های متنوع، مطالبه خود را بیان کردند ولی وقتی موفق به متقاعد کردن سیاست‌گذاران نشدند، دست به اعتصاب و اعتراضات خیابانی زدند، زمانی که اعتراضات به اوج می‌رسد بهترین زمان برای مذاکره با سیاست‌گذاران برای قبول تقاضای تغییر است. سیاست‌گذاران می‌دانند تداوم مقاومت در برابر خواست و مطالبات جامعه، بحران را تشدید و می‌تواند وضعیت را به مراحل غیرقابل پیش‌بینی برساند، در چنین شرایطی معمولا زمینه تغییر فراهم می‌شود.
۶- زمانی که مساله‌ای به گفتمان اجتماعی تبدیل می‌شود
وقتی موضوعی در جامعه به دیسکورس عمومی تبدیل می‌شود، زمان طرح مطالبه تغییر است. در چنین شرایطی توجه و تمرکز سیاست‌گذاران بر گفتگوهای اجتماعی متمرکز است و استدلال‌های محکم و معتبر می‌تواند آنها را به تغییر سیاست‌ها متقاعد سازد.
۷- فصل بودجه
فصل بررسی و تصویب قانون بودجه سالیانه، زمان مناسبی برای طرح ایده تغییر است، چرا‌که سیاست‌گذاران در حال چانه‌زنی برای افزایش یا کاهش بودجه‌های خاص هستند، ارائه پیشنهادات سازنده به نمایندگان آنها را به طرح مطالبه تغییر سوق می‌دهد.
۸- زمان ورود رسانه‌ها
وقتی رسانه‌ها به مساله‌ای ورود پیدا می‌کنند، هم افکار عمومی و هم سیاست‌گذاران را به تامل وا می‌دارند، سیاست‌گذاران بیش از هر چیز از رسانه‌ها تاثیر می‌پذیرند، در چنین شرایطی طرح مطالبه تغییر می‌تواند موثر واقع شود. برای مثال وقتی رسانه‌ها به دلیل بروز یک فاجعه، تمام تمرکز خود را بر مساله خشونت علیه زنان می‌گذارند، آن زمان بهترین فرصت برای طرح مطالبه تغییر است. فرصت‌هایی که رسانه‌ها ایجاد می‌کنند را نباید از دست داد و گاهی باید با رسانه‌ها گفتگو داشت تا آنها این فرصت را ایجاد کنند.
خلاصه اینکه تلاش برای تغییر سیاست‌ها، با هدف بهبود شرایط اجتماعی و توسعه بنیادین جامعه، همیشه لازم است ولی در برخی بزنگاه‌ها، فرصت تغییر بیشتر مهیاست، ۸ فرصت تغییر که نباید از دست داد به این شرح است:
- سال انتخابات؛
- وقتی موضوعی برای اولین بار مطرح می‌شود؛
- زمانی که موضوعی در کمیسیون‌های تخصصی در دست بررسی است؛
- بحران؛
- زمانی که افکار عمومی به مرحله شورش رسیده است؛
- زمانی که مساله‌ای به گفتمان اجتماعی تبدیل می‌شود؛
- فصل بودجه؛
- زمان ورود رسانه‌ها؛
دانستن بهترین زمان‌ها برای طرح مطالبه تغییر، یعنی برداشتن گامی موثر برای ایجاد تغییرات اجتماعی و گذاشتن بیشترین تاثیر بر سیاست‌گذاران عمومی.
تهیه و تدوین: مدرسه پرتو