یک باور مشترک میان بسیاری از افرادی که در حوزه ترویج کار می‌کنند این است که همه کارزارهای مردمی موفق (Grassroots Campaign) تنها دو نکته کلیدی مشترک دارند: تعداد بالای حامیان و صدای بلند.
در تئوری این فرض، فرض درستی است. یک گروه بزرگ و منظم از حامیان می‌تواند تاثیر قابل توجهی برتصمیم گیرندگان، از جمله قانون‌گذاران بگذارد. اما راه‌های دیگری نیز برای تاثیرگذاری موثر بر تصمیم‌گیرندگان وجود دارد و اتفاقا در برخی مواقع صدای بلند و تعداد زیاد حامیان تضمینی برای موفقیت یک پروژه ترویجی نیست. از این رو است که کارشناسان حوزه ترویج تلاش می‌کنند تا ابزارهای مختلفی را در اختیار دست‌اندرکاران این پروژه‌ها قرار دهند تا آنها بتوانند با توجه به شرایط و مولفه‌های هر پروژه، تاثیرگذاری کارزارشان را افزایش دهند.
آنچه در این میان نباید فراموش شود هدف اصلی یک کارزار مردمی است: رساندن پیام پروژه به افراد، نهادها، قانون‌گذاران و سایر تاثیرگذاران در حوزه مورد نظر، برای تغییر روندها، قوانین و یا اجرایی کردن راه‌حل‌های پیشنهادی.
هدف از این مقاله سه بخشی، بررسی اقدامات مختلف اما مشترکی است که دستیابی به اهداف پروژه‌های ترویجی را میسر می‌کنند. در بخش نخست این مقاله به روش‌های تعیین اهداف پروژه، شناخت تاثیرگذاران و تعیین منابع می‌پردازیم.
تعیین هدف
اولین گام در طراحی هر پروژه ترویجی تعیین اهداف و شناسایی معیارهایی برای رسیدن به آنها است. داشتن اهداف روشن، طراحی استراتژی و توضیح اهداف کارزار را برای مخاطبان پروژه ساده‌تر می‌کند. یکی از بهترین تکنیک‌ها برای تعیین اهداف پروژه‌های ترویجی، روش هوشمند (SMART) می‌باشد. روش هوشمند چیست؟ در این تکنیک، اهداف شما باید مشخص (Specific)، قابل اندازه‌گیری (Measurable)، قابل دستیابی (Attainable)، واقع‌بینانه (Realistic) و زمان محور (Timed) باشند.
تدوین استراتژی
تدوین استراتژی، در واقع طراحی پلی بین دو گامِ تعیین اهداف و انجام اقدامات عملی برای دستیابی به آنها است. باید در نظر داشته باشید که هیچ الگوی از پیش طراحی شده‌ای وجود ندارد که برای تمام کارزارها به کار بیاید. مثلا برای برخی از پروژه‌های ترویجی، جلب توجه مطبوعات و افکار عمومی اهمیت دارد تا بدین ترتیب بتوانند اهداف کارزار خود را پیش ببرند. اما برای برخی دیگر، فعالیت‌های پشت صحنه در جهت تاثیرگذاری بر تصمیم‌گیرندگان کلیدی، به کار می‌آید.
درست است که یک الگوی ثابت برای طراحی پروژه‌های ترویجی وجود ندارد، اما پاسخ به چند سوالی که در ادامه ذکر می‌کنیم، به شما و تیمتان کمک می‌کند تا یک طرح استراتژیک را برای کارزار خود طراحی و اجرا نمایید. در نظر داشته باشید که تیم برنامه‌ریزی پروژه شما باید شامل یک گروه کوچک از افرادی باشد که به خوبی یکدیگر را می‌شناسند، به یکدیگر اعتماد دارند و می‌توانند صریح و بدون دغدغه نظراتشان را بیان کنند و صادقانه مخالفتشان را با تیم در میان بگذارند.
به چه سوالاتی باید پاسخ دهیم؟
تدوین برنامه استراتژیک برای پروژه‌های ترویجی شامل پاسخ به چند سوال ضروری است. ممکن است در هنگام پاسخ به این سوالات دریابید که لازم است استراتژی و برنامه‌تان را کمی تغییر دهید و یا اهدافتان را مشخص‌تر کنید.
تصمیم‌گیرندگان حوزه پروژه ترویجی شما چه کسانی هستند؟
افراد، نهادها، موسسات و سازمان‌هایی که قدرت ایجاد تغییرات در حوزه پروژه شما را دارند. این افراد را می‌توانید با پاسخ به سوالات زیر شناسایی کنید.
- آیا یک یا چند هیئت ناظر برای تایید اقدامات مورد نظر شما وجود دارد؟
- چه کسی در راس این هیئت(ها) است؟
- سایر افراد تاثیرگذار در این حوزه چه کسانی هستند؟
- شهردار، فرماندار، نماینده مجلس، نمایند شورای شهر، امام جمعه مسجد و سایر افراد تاثیرگذار چه نظری در مورد تغییرات مورد نظر شما دارند؟
- این افراد در رابطه با مساله ترویجی شما تا کنون چه کارهایی انجام داده‌اند؟
- چطور می‌توانید نظر مساعد آنها را برای همکاری جلب کنید؟
- آیا شما و یا اعضای تیمتان تا کنون با این افراد کلیدی شخصا صحبت کرده‌اید؟
- چطور می‌توانید توجه آنها را جلب کنید؟
حامیان و ذینفعان:
حامیان بالقوه پروژه ترویجی شما چه کسانی هستند؟
شناسایی حامیان و ذینفعان پروژه و جلب نظر آنها، نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت کارزارها و پروژه‌های ترویجی دارد.
- حامیان شناخته شده: کنشگران بومی و محلی که در زمینه مساله پروژه ترویجی شما فعال هستند.
- حامیان بالقوه: کسانی که از مشکلی که شما می‌خواهید حل کنید رنج می‌برند، اما لزوما این رنج را ابراز نمی‌کنند.
نکته: افراد شناخته شده و مشهور مانند هنرپیشگان و ورزشکاران بنام، که به حوزه کار شما علاقه نشان داده‌اند: این افراد می‌توانند صدای کارزار شما را در مدت زمانی کوتاه به گوش طرفداران خود برسانند و برای کارزار شما حمایت جلب کنند.
مثال: در یک محله یک شرکت تجاری قصد تخریب یک پارک و یا فضای سبز را دارد تا به جای آن یک مجتمع تجاری بسازد. پروژه ترویجی شما تلاش دارد تا با همکاری شواری شهر، شهردار و افراد تاثیرگذار محل از این کار جلوگیری کند. احتمالا بسیاری از ساکنان و حتی کسبه قدیمی‌تر محل، حتی اگر اعتراض خود را به صورت عمومی ابراز نکرده باشند، برای حل این مشکل و حفظ فضای سبز با پروژه شما همدل هستند و شما می‌توانید حمایت عمومی‌تر آنها را جلب کنید.
- ذی‌نفع در یک پروژه ترویجی به فرد (یا افرادی) گفته می‌شود که می‌تواند به نوعی بر برنامه‌ریزی، فرآیند و یا نتیجه نهایی پروژه شما تاثیر بگذارد و یا این که از روند برنامه‌ریزی فرآیند و یا اجرای پروژه شما به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم تاثیر بپذیرد. پروژه‌های ترویجی معمولا دارای شمار متعدد و طیف متنوعی از ذینفعان شامل افراد حقیقی و یا حقوقی مانند مخاطبین پروژه، تیم اجرایی، حامیان مالی، نهادها، سازمان‌ها و حتی سازمان‌های دولتی هستند. لازم به ذکر است که حامیان پروژه (بالفعل و بالقوه) همگی به نوعی مستقیم و یا غیرمستقیم از ذینفعان پروژه تلقی می‌شوند.
- ذینفعان، قابل جایگزینی با فرد، گروه، سازمان، نهاد و یا اورگان دولتی دیگری نیستند. به این معنا که شما نمی‌توانید آنها را در نظر نگیرید و در عین حال به نتیجه دلخواهتان که حل مشکل پیش‌رو می‌باشد، برسید.
ظرفیت تیم و یا سازمان شما در چه حد است و منابع در اختیار شما چیست؟
- آیا منابع شما با اهدافتان متناسب هستند؟ فرض کنید می‌خواهید که می‌خواهید با استفاده از برقرای تماس تلفنی ۲۵۰ تا ۳۰۰ نفر با یک یا چند نفر از تصمیم‌گیران اصلی در حوزه پروژهتان، خواسته‌هایتان را به این افراد منتقل کنید. آیا توانایی هماهنگی یک چنین برنامه‌ای را دارید؟
- اگر می‌خواهید یک رویداد برگزار کنید، آیا می‌توانید به اندازه کافی داوطلب برای انجام کارها جذب کنید؟
تدوین برنامه عملیاتی
هر یک از گام‌هایی را که برای رسیدن به اهداف پروژهتان در نظر گرفته‌اید، در غالب یک برنامه عملیاتی گردآوری کنید. این برنامه باید شامل یک جدول زمانی، همراه با مهلت انجام اهداف کلیدی باشد. در این برنامه باید مشخص شود که مسئولیت هر یک از کارها با چه کسی است. برای این کار می‌توانید یک جدول وظایف ترسیم کنید، با نام فرد مسئول و کاری که باید در یک مهلت معین به اتمام برسد.
نکته: هنگام تدوین برنامه عملیاتی، تاثیر عوامل بیرونی و پیش‌بینی نشده را نیز در نظر بگیرید و حاشیه‌ای را برای اعمال تغییرات قرار دهید. به علاوه، در زمان اجرای پروژه، از تغییر و متناسب‌سازی آن با روند شرایط موجود نهراسید.
تهیه و تدوین: مدرسه پرتو