بررسی یک تحقیق و مطالعه کیفی از ۱۹ سازمان مردم‌نهاد در کشورهای زامبیا و آفریقای جنوبی
آموزش اجتماع‌محور پل ارتباطی میان دستورالعمل‌های سازمانی و واقعیت‌های محلی است. این نوع آموزش به دلیل ارتباط مستقیم با گروه‌های هدف، روش موثری برای نشر اطلاعات مهم مربوط به سلامت است.
دولت‌ها اساسا نقش تعیین کننده‌ای در انتشار اطلاعات مربوط به سلامت عمومی دارند. با این حال موانعی از قبیل عدم دسترسی و بی‌اعتمادی، مانع رسیدن پیام‌ها و اطلاعات مهم به بسیاری از گروه‌های به حاشیه رانده شده می‌شود. این شکاف ارتباطی یکی از عواملی است که نابرابری در حوزه سلامت را به خصوص در شرایط اضطراری مثل همه گیری کوید ۱۹ تشدید می‌کند. اینجاست که سازمان‌های مردم‌نهاد و آموزش اجتماع‌محور نقش مهمی ایفا می‌کنند. سمن‌ها تسهیلگران قدرتمندی برای آموزش اجتماع‌محور و تضمین کننده نشر، دسترسی و توزیع اطلاعاتی هستند که توسط نهادهایی مانند سازمان بهداشت جهانی و موسسات دولتی ارایه می‌شود.
وقتی بیماری کوید در سراسر جهان همه‌گیر شد، ما از طریق سازمان‌های مردم‌نهاد واقع در منطقه صحرای آفریقا که با ما همکاری می‌کنند، در جریان موفقیت‌ها و چالش‌های آنها در دسترسی به جوامع محلی قرار گرفتیم و به سرعت جعبه ابزار آموزشی مربوط به کوید ۱۹ را به نحوی متناسب‌سازی کردیم که اطلاعات دقیق و همراه با آمار را در قالب های تصویری ارایه می‌کرد.
همزمان متوجه کمبود تحقیقات درباره نقش سازمان‌های محلی در انتشار اطلاعات بهداشتی در شرایط بحران‌های جهانی و حمایت سازمان‌هایی مثل دیجیتال-مدیک شدیم. بدنبال آن تیم ارزیابی ما یک مطالعه کیفی را از ماه مه تا ژوئن ۲۰۲۰ آغاز کرد که طی آن مصاحبه‌های نیمه ساختاری با رهبران ۱۹ سازمان مردم‌نهاد در زامبیا و آفریقای جنوبی انجام داد. هدف ما این بود که درک بهتری از نحوه واکنش این سازمانها به بحران‌های ناشی از همهگیری داشته باشیم و بفهمیم برای آموزش و حمایت از جوامع محلی شان چه نیازهایی دارند. پنج موضوعی که در مصاحبه‌های خود با مدیران سازمان‌های محلی به آن دست یافتیم به شرح زیر است:
۱) سازمان‌های مردم‌نهاد درک دقیقی از نیازهای جامعه محلی‌شان در دوره همهگیری دارند
سازمان‌های مورد تحقیق ما با طیف وسیعی از گروه‌های آسیب‌پذیر در ارتباط بودند و نشان دادند که مشکلات و نیازهای آنها را در شرایط کوید می‌دانند. این سازمانها علاوه بر داشتن تجربیات غنی در کار با جوامع محلی، برای ارزیابی سریع نیازها در زمان بحران به این گروه‌ها دسترسی دارند. این نزدیکی منحصر به فرد آنها به جوامع محلی، به سمن‌ها اجازه می‌دهد تا نگرانی‌های مردم خود را فراتر از خطرات فوری سلامتی، از جمله تاثیرات اقتصادی، بسته شدن مدارس و محدودیت‌های منابع و زیرساخت‌ها درک کنند.
«در همان اولین روزهای آغاز قرنطینه ما یک نظرسنجی انجام دادیم و با خیلی از کسانی که می‌شناختیم تماس گرفتیم تا بدانیم در شرایط کوید با چه مسایلی روبرو هستند.»(مصاحبه با مدیر یک سازمان محلی)
۲) سازمان‌های مردم‌نهاد خودشان را با محدودیت‌های ناشی از کرونا تطبیق می‌دهند تا بتوانند همچنان به حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر ادامه دهند.
در پی همهگیری، سازمان های مردم‌نهاد برنامه‌های‌شان را با کار از راه دور یا با فاصله فیزیکی تطبیق دادند. از آنجا که این سازمانها با گروه‌های مورد حمایت خود ارتباط تنگاتنگی داشتند، تمام تلاش‌شان را برای پاسخگویی به نیازهای فوری آنان با روش‌های جدید به کار بستند. به عنوان مثال یک موسسه با مشاهده کمبود مواد غذایی بلافاصله بانک غذا ایجاد کرد. سازمان دیگری که از افراد مبتلا به ایدز حمایت می‌کند، به سرعت اقدام به تهیه داروهای ضد ویروس کرد تا در دوران قرنطینه کمبودی ایجاد نشود.
«زنان همیشه نیازمندمراقبت‌های بارداری هستند و کودکان . اگر این فرایند متوقف شود و سازمانها و موسسات صرفا بر کوید متمرکز شوند، قطعا در این خدمات وقفه ایجاد می‌شود و جلب توجه دوباره به حوزه مراقبت از مادران و کودکان دشوار خواهد بود.» (مصاحبه با مدیر یک سازمانسازمان‌مردم‌نهاد)
۳) سازمان‌های مردم‌نهاد به دلیل دسترسی به جوامع و جلب اعتماد آنان، نقش منحصر به فردی در آموزش عمومی درباره کوید دارند
این سازمان‌هابه دلیل حضور مستقیمی که در جوامع دارند، موقعیت مناسبی برای ارائه سریع اطلاعات بهداشتی به گروه‌های آسیب پذیر و دسترسی به آنها دارند.
سمن‌های مورد مطالعه ما ترکیبی از رسانه‌های اجتماعی، تماس و پیام‌های تلفنی، پوستر و کتابچه‌های آموزشی و اطلاعیه‌های رادیویی را برای دسترسی به گروه های مورد نظر خود استفاده کردند.
چندین سازمان کارکنان‌شان را آموزش دادند تا در صورت لزوم بازدیدهای خانگی داشته باشند. به طور مثال یک سازمان کارکنان بهداشتی خود را آموزش داد تا در طول بازدید از خانه افراد دارای معلولیت، غربالگری و آموزش کوید ۱۹ را انجام دهند. سازمان دیگری که بازدیدهای خانه به خانه انجام می‌دهد، متوجه شد خیلی از خانواده‌ها در مورد کوید ۱۹ چیزی نشنیده بودند. تقریبا همه مصاحبه شوندگان تاکید کردند که علاوه بر استفاده از کانال‌های مناسب انتشار اطلاعات، باید هنجارهای محلی را هم در نظر بگیرند تا احتمال پذیرش اطلاعات افزایش یابد. رهبران محلی اظهار کردند که در میان جمعیت‌های آسیب‌پذیر از جمله جوامع روستایی و مهاجر ممکن است حجم قابل توجهی از بی اعتمادی به دولت و منابع بین‌المللی وجود داشته باشد. آنها بر اهمیت استفاده از منابع اطلاعاتی مورد اطمینان این جوامع، مانند رهبران مذهبی و سنتی تأکید کردند. علاوه بر این، سازمان‌های مردم‌نهاد نیاز به استراتژی‌هایی دارند که بتوانند با اطلاعات نادرست در مورد کوید مقابله کنند. اکثر رهبرانگزارش دادند که اطلاعات نادرست در مورد این بیماری یا دهان به دهان منتشر می‌شوند یا از طریق رسانه‌های اجتماعی. از آنجا که سازمان‌های محلی مرتبا با جوامع در ارتباط هستند، از حجم افسانه‌ها و توهم‌های رایج خبر دارند و انگیزه از میان بردن این افکار نادرست را دارند.
«ما متوجه شدیم که استفاده از افراد قدرتمند قبایل بهترین روش انتشار پیام‌هاست. بنابراین در جلسات محلی، اطلاعات را با رییس قبیله به اشتراک گذاشتیم و او مطالب را در اختیار جامعه محلی خودش قرار داد. از آن زمان برخوردهای منفی افراد به طور چشمگیری کاهش یافته است.»(مصاحبه با مدیر سمن محلی)
۴) سازمان‌های مردم‌نهاد قادرند آموزش‌های بهداشتی را با توجه به شرایط جامعه محلی‌شان مناسب سازی کنند تا نیازهای این جوامع بهتر تامین شود.
با برخی از سازمانها که صحبت کردیم، متوجه شدیم که تعداد معدودی از آنها دست به تولید منابع آموزشی مرتبط با کوید زده‌اند. نقطه قوت این سازمانها در این است که اطلاعات دریافتی از دولت یا نهادهای بین‌المللی را با زبان محلی، فرهنگ و نیاز جوامع متناسب‌سازی می‌کنند. مدیران ان جی اوها توضیح دادند برای اینکه میزان استقبال از این اطلاعات را افزایش دهند، نیاز به جرح و تعدیل اطلاعات دارند نه این که صرفا منابع را ترجمه کرده یا زبان آنها را ساده‌سازی کنند. در واقع آنها نیازمند استفاده از روش‌هایی برای محلی کردن اطلاعات آموزشی هستند.
جوامع روستایی، گروه‌های پناهنده و مهاجر، جمعیت‌های کم سواد و افراد مبتلا به اچ آی وی یا بیماری‌های وخیم غیر مقاربتی، گروه‌هایی هستند که در محتواهای آموزشی نیازهای‌شان معمولا نادیده گرفته می‌شود. این افراد، نیازهای ویژه، منابع و سوابق متفاوتی دارند. تنظیم و تعدیل منابع آموزشی و اطلاعات، متناسب با واقعیت‌های زندگی روزمره آنها گام مهمی برای تغییر مطلوب در رفتارهای بهداشتی آنهاست.
«هیچکدام از مطالب آموزشی مربوط به کوید واقعا به شرایط محیطی توجه نکرده بود. مثلا کوید ۱۹ اگر مبتلا به اچ آی وی هستید، کوید ۱۹ اگر بیماری غیر مقاربتی دارید، کوید ۱۹ اگر دارای مشکلات روانی هستید. ما واقعا نمی‌توانیم بدون در نظر گرفتن شرایط محیطی،در مورد کوید ۱۹ در کشورمان حرف بزنیم.»(مصاحبه با مدیر یک سمن)
۵) سازمان‌های مردم‌نهاد نیاز به حمایت‌های خارجی هم دارند تا در برابر همهگیری واکنش موثری داشته باشند.
علیرغم توانایی آنها برای انطباق سریع با محدودیت‌های در حال ظهور، اعضای سازمان‌های مردم‌نهادی که در تحقیق ما شرکت کردند، ۳ نیاز خود را توضیح دادند: منابع مالی، حمایت تکنولوژیکی و متخصصان بهداشتی
این سازمانها شرایط وخیم اقتصادی را تجربه کرده‌اند و خیلی از آنها با کاهش بودجه فعالیت می‌کنند. از دست دادن بودجه نه تنها توانایی سازمانها در واکنش به همهگیری را محدود کرده، بلکه ظرفیت آنها را برای ادامه فعالیت‌های قبل از همهگیری هم کاهش داده است. «مردم توانایی خرید ماسک ندارند و نمی‌توانند اقلام کوچکی را که به آنها توصیه می‌کنیم، بخرند. ما تمام مدت موعظه می‌کنیم که از ماسک استفاده کنند در حالی که خودمان نمی‌توانیم این اقلام را در اختیارشان قرار دهیم. ما باید بتوانیم این نیازهای مردم را تامین کنیم.» ( مصاحبه با مدیر یک سمن)
تغییر فعالیت‌ها به تعامل‌های از راه دور، نیازمند افزایش حمایت‌های تکنولوژیکی است. هم از نظر دسترسی بیشتر به تکنولوژی و هم از لحاظ حمایت‌های لازم برای استفاده از ابزارهای تکنولوژیک. شرکت‌کنندگان در این تحقیق ابراز نگرانی کردند که استفاده بیشتر از فضای دیجیتال به دلیل همه گیری، ممکن است بخش خاصی از مردم را حذف کند. حتی برای افرادی که تلفن همراه دارند هم هزینه‌های استفاده از آن بالاست.
و در نهایت این که سازمان‌های مردم‌نهاد یادآور شدند که نیاز به متخصصین بهداشتی و راهنمایی آنها دارند که آموزش دهند و مشخص کنند در میان وفور اطلاعات کدام بخش‌ها مرتبط و متناسب با نیاز گروه‌های ذینفع‌شان است.
به علاوه مدیران این سازمانها در مورد تغییر مداوم توصیه‌های بهداشتی ابراز نگرانی کردند. همچنین تاکید کردند که به مطالب آموزشی که به آسانی و همزمان با دسترسی به اطلاعات جدید، به روز شوند، نیاز دارند.
در حالی که همهگیری کوید از لحاظ وسعت و شدت تاثیر منحصر به فرد است یافته‌های تحقیق ما نشان می‌دهد که سازمان‌های مرم‌نهاد نقش مهمی در تامین نیاز گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه در بحران‌های بهداشتی دارند. این گروه‌های آسیب‌پذیر با استفاده از کانال‌های ارتباطی مرسوم معمولا قابل دسترسی نیستند. آنچه در این تحقیق مورد تاکید قرار گرفته این است که بدون حمایت کافی، اجرای بسیاری از برنامه‌های آموزشی امکان‌پذیر نیست. حمایت‌های خارجی در قالب تامین مالی و حضور افراد متخصص، برای استمرار فعالیت این سازمانها ضروری است تا همچنان امکان تاثیر‌گذاری در جوامع محلی‌شان داشته باشند.
تهیه و تدوین: مدرسه پرتو