روز ۱۸ سپتامبر از سوی سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانی دستمزد برابر نامگذاری شده است. در این مطلب که ترجمه‌ای آزاد از مطلب سازمان بین‌المللی کار با همین عنوان است، مفاهیم مرتبط با شکاف جنسیتی دستمزد و اهمیت پرداختن بیشتر به این موضوع را مرور می‌کنیم.
تبعیض در محل کار نقض یکی از حقوق اساسی بشر است. کارکنان ممکن است به دلایل مختلف، از جمله بر اساس جنسیت مورد تبعیض قرار بگیرند. زنان یکی از گروه‌هایی هستند که در مورد دستمزد بسیار مورد تبعیض قرار می‌گیرند. یکی از مهم‌ترین راه‌های اصلاح این وضعیت و دستیابی به برابری جنسیتی، از طریق ارتقاء و ترویج برابری در دستمزد است.
مفاهیم مرتبط با برابری دستمزد
برابری دستمزد مربوط به عادلانه بودن پرداخت است. زنان و مردان باید برای یک کار برابر یا کار با ارزش برابر، دستمزد برابر دریافت کنند. منظور از دستمزد برابر برای کار برابر این است که زنان و مردان باید برای کار یکسان یا مشابه، دستمزد برابر دریافت کنند. همچنین زنان و مردان باید برای کاری که ممکن است از جهات مختلف متفاوت باشد اما از نظر ارزش برابر است، دستمزد برابر دریافت کنند. به مورد دوم دستمزد برابر برای کار با ارزش برابر گفته می‌شود. ارزیابی ارزش مشاغل آسان نیست. با این وجود، با توجه به مهارت، صلاحیت و پیش‌زمینه‌های لازم برای انجام یک کار مثلا مدرک دانشگاهی، مسئولیت، میزان انرژی لازم برای انجام کار و شرایط کاری، می‌توان به عنوان مثال دو شغل مراقبت از کودکان (عمدتا در اختیار زنان) و کارگر ساخت و ساز (عمدتا در اختیار مردان) را دارای ارزش مشابه دانست.
چقدر در مسیر دستیابی به «برابری دستمزد» پیش رفته‌ایم؟
شکاف جنسیتی دستمزد در همه کشورها وجود دارد. تفاوت بین درآمد زنان و مردان که به صورت درصدی از میزان درآمد مردان بیان می‌شود، در سطح جهانی ۲۳ درصد تخمین زده می‌شود. به عبارت دیگر، زنان به طور متوسط ۷۷ درصد از درآمد مردان را دریافت می‌کنند. این تفاوت، به شکاف جنسیتی دستمزد معروف است.
اگرچه این شکاف به آرامی در حال کاهش است، با سرعت پیشرفت فعلی، دستیابی به برابری دستمزد در سراسر جهان حداقل تا سال ۲۰۸۶ طول خواهد کشید.
چرا شکاف جنسیتی دستمزد وجود دارد؟
برای بررسی دلایل وجود شکاف جنسیتی دستمزد و شناخت موقعیت‌هایی که نیاز به مداخله موثر دارد شش عامل آموزش و پرورش، وقفه‌های کاری، تفکیک جنسیتی مشاغل، کار پاره وقت در مقابل کار تمام وقت، اتحادیهها و تبعیض در پرداخت را در نظر میگیریم.
آموزش و پرورش
به طور کلی، شکاف در دسترسی به آموزش بسیار کمتر شده است. اما در برخی از کشورها، زنان هنوز هم سال‌های کمتری نسبت به مردان در مدرسه حضور دارند زیرا آموزش دختران کمتر مفید یا از نظر اقتصادی سودمند تلقی می‌شود. این تبعیض در آموزش به فرصت‌های شغلی کمتری برای زنان منجر می‌شود.
وقفه‌های کاری
مادران باید در زمان تولد فرزندانشان کار را متوقف کنند. مردان نیز وقفه‌های کاری دارند، اما جریمه بیشتری برای زنان وجود دارد: زنان دارای فرزند احتمالا کمتر از مردان و کمتر از سایر زنان بدون فرزند دستمزد دریافت می‌کنند. زنان همچنین سهمی نابرابر از وظایف مربوط به خانه و خانواده را برعهده دارند، که می‌تواند از میزان زمانی که بخواهند به شغلشان اختصاص دهند کم کند و در نتیجه فرصت‌های کمتری برای پیشرفت شغلی در اختیارشان بگذارد.
تفکیک جنسیتی مشاغل
درحالی‌که مردان در مشاغل با درآمد بهتر، موقعیت بالاتر و همچنین تصدی پست‌های نظارتی غالب هستند، زنان در مشاغل کم درآمد و موقعیت پایین‌تر با قدرت تصمیم‌گیری کمتر قرار دارند. این تفاوت اغلب ناشی از فرضیه‌های کلیشه‌ای در مورد نوع کار «مناسب» برای زنان و مردان است.
کار پاره‌وقت در مقابل کار تمام‌وقت
اکثر کارگران و کارمندان پاره‌وقت زنان هستند که این موضوع نابرابری در دستمزد را افزایش می‌دهد. زنان ممکن است به دلخواه به صورت پاره‌وقت کار کنند، اما بسیاری از زنان به دلیل سهم بیشتری که برای مسوولیت‌های خانوادگی بر عهده دارند، مجبور به انجام کار پاره‌وقت هستند. در برخی کشورها، کلیشه‌های جنسیتی به این معناست که کار پاره‌وقت تنها گزینه‌ای است که برای زنان وجود دارد.
اتحادیه و مذاکره جمعی کارگران با کارفرما
بنگاه‌هایی که عمدتا زنان را استخدام می‌کنند، معمولا کوچک هستند و شرکت‌های کوچک‌تر احتمال کمتری دارند که اتحادیه‌هایی را به نمایندگی از کارگران خود داشته باشند. در محل‌های کاری کوچک‌تر که زنان عضو اتحادیه نیستند یا سر میز چانه‌زنی جمعی نماینده ندارند، سطح دستمزد برای زنان کمتر است.
تبعیض در پرداخت
تبعیض در پرداخت می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد، چه مستقیم و چه غیرمستقیم. در برخی موارد، نرخ دستمزد به طور خاص بر اساس زن یا مرد بودن است که تبعیضی آشکار و مستقیم است. بیشتر اوقات، تبعیض پنهان و غیرمستقیم است، مانند پرداخت دستمزدهای کمتر در بخش‌هایی که به طور سنتی با زنان مرتبط است.
چرا دستیابی به برابری دستمزد مهم است؟
در اینجا برخی استدلال‌های مرتبط با اهمیت دستیابی به برابری دستمزد را مرور می‌کنیم.
- استقلال مالی زنان را افزایش می‌دهد و موقعیت و قدرت تصمیم گیری آنها را در خانواده و جامعه افزایش می‌دهد.
- خطر باقی ماندن در فقر یا فقیر کردن زنان و خانواده‌هایشان را کاهش می‌دهد.
- استاندارد زندگی مناسب برای زنان در دوران بازنشستگی را تضمین می‌کند.
- خطر وابستگی خانواده‌ها به کار کودکان یا گرفتار شدن در کار اجباری را کاهش می‌دهد.
- سرمایه‌گذاری بیشتر را در بخش خدمات مراقبتی دولتی و خصوصی برای کودکان و سالمندان تشویق می‌کند.
- مفروضات مربوط به علایق و قابلیت‌های زنان و مناسب بودن آنها برای مشاغل خاص را به چالش می‌کشد.
- ظرفیت بنگاه‌های اقتصادی را برای جذب و حفظ شایسته‌ترین کارگران واجد شرایط افزایش می‌دهد.
- رقابت‌پذیری بنگاه‌های اقتصادی را افزایش می‌دهد و به توسعه ملی کمک می‌کند.
- خطرات ناشی از دعاوی حقوقی به دلیل تبعیض، هزینه‌های حقوقی و خسارات جبرانی را کاهش می‌دهد.
تضمین برابری دستمزد
مقابله با عواملی که باعث ایجاد تفاوت در دستمزد می‌شود، تاثیری بسیار فراتر از افزایش دستمزد زنان دارد. این یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای مبارزه با تبعیض در محل کار و ایجاد برابری جنسیتی است.
حقوق و دستمزد برابر به رفاه خانواده‌ها کمک می‌کند، رقابت شرکت‌ها را افزایش می‌دهد و توسعه ملی را پیش می‌برد. تعهد به پرداخت برابر، تعهد به کار شایسته، عدالت اجتماعی و موفقیت اقتصادی است.
تهیه و تدوین: مدرسه پرتو