برای بسیاری این پرسش وجود دارد که سوت‌زنی چیست و سوت‌زن‌ها چه کسانی هستند؟ پاسخ ساده و سرراست می‌تواند این باشد که سوت‌زن کسی است که تضییع و اتلاف حقوق مردم، کلاهبرداری، سوء استفاده، فساد و یا هر گونه تهدید و مخاطره برای سلامت و امنیت جامعه را به مرجعی که قادر به اصلاح آن باشد گزارش می‌کند. یک سوت‌زن معمولاً در داخل سازمانی که تخلف در آن صورت می‌گیرد کار می‌کند با این حال «خودی»بودن و «داخلی»بودن در یک سازمان شرط اصلی و ضروری برای سوت‌زنی نیست. آنچه مهم است این است که سوت‌زن اطلاعاتی از یک خلافکاری که از دید دیگران پنهان است را برملا می‌کند.
در عین حال باید توجه داشت که برای سوت‌زن بودن نباید صرفا به این تعریف ساده بسنده کرد. سوت‌زنان با مطالعه قوانین، از رویه‌های مشخصی پیروی می‌کنند تا بتوانند از خود در مقابل تبعات افشا شدن یک تخلف محافظت کنند. کشورهای مختلف جهان هر یک قوانین و مقررات خاصی در این زمینه دارند. به‌طور نمونه می‌توان به گزارش سازمان توسعه و همکاری اقتصادی در مورد تعهد به حمایت موثر از سوت‌زنان، تحلیل و بررسی گروه جی-۲۰ و حمایت از سوت‌زنان در برنامه عمل ضدفساد در کشورهای عضو، کنوانسیون مقابله با فساد سازمان ملل، کنوانسیون جلوگیری و مقابله با فساد اتحادیه آفریقا، بیانیه مبارزه با فساد سازمان همکاری‌های اقتصادی آسیا، و همچنین به ده‌ها قانون در مورد سوت‌زنی در سطوح مختلف محلی و ملی در کشور ایالات متحده اشاره کرد که از قانون ادعاهای دروغین تا قانون هوای پاک و قانون حفاظت از قطب جنوب و … را شامل می‌شود و هر یک از آنها تعاریف و روش‌های منحصر به خود را دارند.
پیروی از قوانین و رویه‌های تعریف‌شده سوت‌زنی امری مهم است چرا که می‌تواند از سوت‌زنان در برابر انتقام‌گیری و تلافی‌جویی احتمالی متخلفان حمایت کند و در برخی کشورها نیز به دلیل کمک به تعقیب متخلفان، در مواردی برای آنان پاداش‌های مالی و تخفیف‌های مالیاتی به همراه داشته باشد. به همین دلیل مرکز ملی سوت‌زنی که یک سازمان غیرانتفاعی در آمریکا است به سوت‌زنان توصیه می‌کند برای برخورداری از حمایت‌های قانونی، پیش از هرگونه اقدام به سوت‌زنی وکیل مناسبی پیدا کنند و به یک مرجع حقوقی مثل صندوق ملی آموزش و دفاع قانونی از سوت‌زنان که چنین خدماتی را به سوت‌زنان در این کشور ارایه می‌کند دسترسی داشته باشند.
در حالی که مجموعه قوانین مربوط به حقوق سوت‌زنان در کشورهای مختلف و حمایت‌های قانونی از آنها گیج‌کننده است، بیش از چهار دهه موفقیت در تصویب اینگونه قوانین در سراسر جهان بیانگر حقیقت مهمی در مورد سوت‌زنان است و آن اینکه یک اجماع گسترده و همه‌جانبه وجود دارد که سوت‌زنی را عاملی مهم و ابزاری موثر برای مقابله با کلاهبرداری و دیگر تخلفات می‌داند.
سالانه هزاران نفر در سراسر جهان اقدام به سوت‌زنی می‌کنند و همه چیز، از حسابداری متقلبانه گرفته تا کلاهبرداری‌های مالیاتی و از آلودگی هوا تا تجارت غیرقانونی حیات وحش را پوشش می‌دهند. آشکار کردن چنین جرایمی می‌تواند تأثیر مالی مثبت و قابل توجهی بر ارگان‌های دولتی و عمومی، سهامداران شرکت‌ها، مالیات‌دهندگان و همه افراد جامعه داشته باشد. بدون اقدام سوت‌زنان بسیاری از تخلف‌ها شناسایی نمی‌شوند و بدون کمک آنها کشف کردن بسیاری از تخلفات برای مجریان قانون به‌تنهایی امکان‌پذیر نیست یا بسیار دشوار است.
نمونه‌های اقدام موثر سوت‌زنان در عیان شدن تخلفات و جلوگیری از تضییع حقوق افراد جامعه فراوان است. این سوت‌زنان بودند که (با اقدام فردی چون مارک فِلت) رسوایی سیاسی واترگیت را که در نتیجه‌اش رییس جمهور وقت آمریکا وادار به استعفا شد و یا شکست‌های جنگ ویتنام (با سوت‌زنی دانیل اِلسبرگ) را برملا کردند. سوت‌زنان بودند که در اوایل دهه دوهزار تقلب وسیع حسابداری در شرکت‌های اِنرون(با اقدام شِرون واتکینز) و ورلدکام (با اقدام سینتیا کاپر) را که منجر به تغییر قوانین شد آشکار کردند و آنها بودند که (با اقدام برَدلی بیرکِن‌فِلد) حساب‌های مخفی و غیرقانونی بانک‌های سوئیس را افشا کردند. همچنین، سوت‌زنان خطرات نیکوتین برای سلامتی را که در محصولات دخانیات وجود داشت (با اقدام جفری ویگِند) علنی کردند.
اینها تنها چند نمونه عمده از تغییراتی است که سوت‌زنان می‌توانند ایجاد کنند. آنها برای سلامت دولت، اقتصاد و عموم مردم ضروری هستند و به همین دلیل است که سازمان‌ها و مراکز مرتبط درکشورها، همچون مرکز ملی سوت‌زنی که در کشور آمریکا فعالیت می‌کند باید همه روزه تلاش کنند برای حمایت از سوت‌زنان قدم بردارند و در دستیابی آنها به کمک‌های حقوقی، ترویج‌گری در زمینه دریافت حمایت‌های سیاسی از سوت‌زنان و نیز تجلیل از دستاوردهای آنان بکوشند.
تهیه و تدوین: مدرسه پرتو
قسمت دوم مقاله سوت‌زنی با عنوان «قوانین سوت‌زنی در جهان» را در اینجا بخوانید.