نام‌گذاری یک روز از سال به نام «روز ملی حفاظت از یوزپلنگ» اقدامی قابل توجه برای حفاظت از این سرمایه ملی است.
روز نهم شهریور ماه «روز ملی حفاظت از یوزپلنگ» است؛ جانوری که بسیاری آن را میراث طبیعی ایران می‌دانند. یوزپلنگ آسیایی را شاید بتوان مهم‌ترین گونه جانوری در معرض خطر انقراض در کشور دانست؛ دو گونه از گربه‌سانان مشابه آن –ببر مازندران و شیر ایرانی- در دهه‌های اخیر در ایران منقرض شده‌اند و یوزپلنگ سومین گربه‌سانی است که در معرض خطر انقراض قرار گرفته است. مهم‌تر این‌که ایران آخرین کشور در قاره آسیاست که هنوز یوزپلنگ در آن یافت می‌شود. این گربه‌سان تا چند دهه پیش در اکثر مناطق کویری ایران یافت می‌شد؛ اما اکنون زیستگاه‌های آن تنها در مناطقی از استان‌های یزد، سمنان و خراسان شمالی باقی مانده و جمعیت آن به ۴۰ تا ۷۰ قلاده کاهش یافته است.
پیشنهاد اختصاص یک روز ویژه به این گونه نادر جانوری یکی از اقدامات جالب و تحسین برانگیز فعالان محیط زیست برای حفظ این گونه جانوری است. «روز ملی حفاظت از یوزپلنگ» در سال ۱۳۸۶ و به ابتکار انجمن یوزپلنگ ایرانی که روی حفاظت از گوشتخواران ایران به ویژه یوزپلنگ آسیایی تمرکز دارد، پیشنهاد شد. این برای اولین بار بود که یک روز خاص به یک گونه جانوری در حال انقراض نسبت داده می‌شد. البته داستان اختصاص این روز به یوزپلنگ آسیایی ریشه در تجربه‌ای تلخ دارد؛ اما فعالان حقوق حیوانات و محیط زیست امیدوارند که اختصاص یک روز به یوزپلنگ از وقوع دوباره چنین وقایع تلخی جلوگیری کند.
در نهم شهریور ماه سال ۱۳۷۳، یک یوزپلنگ ماده و سه توله‌اش که برای خوردن آب به نزدیکی شهر بافق استان یزد رفته بودند، توسط چند فرد غیربومی محاصره شده و آنقدر مورد اصابت سنگ و چوب قرار گرفتند که دو توله آن کشته شدند و ماده یوز نیز که زخمی شده بود از محل گریخت. تنها یک توله با همت اداره محیط زیست بافق نجات پیدا کرد و به پارک پردیسان تهران منتقل شد. او را ماریتا نام نهادند و روز نجات ماریتا بود که بعدها به نام روز یوزپلنگ پیشنهاد شد. این حادثه بیش از پیش گویای عدم آگاهی مردم از اهمیت این گونه در خطر انقراض بود و نگرانی بسیاری از فعالان محیط زیست را برانگیخت، به‌طوری که تعدادی سازمان مردم‌نهاد نیز در کنار برخی نهادهای دولتی مانند سازمان حفاظت از محیط زیست، شروع به فعالیت در این زمینه خاص کردند.
مرتضی اسلامی مدیر عامل «انجمن یوزپلنگ ایرانی» در مصاحبه‌ای درباره پیشنهاد اختصاص این روز به یوزپلنگ می‌گوید: «چون مهم‌ترین گونه‌ای که در ایران احتیاج به حفاظت دارد، یوزپلنگ است، یک روز در سال باید به این حیوان اختصاص داده شود تا در سراسر کشور اطلاع‌رسانی شده و مردم مطلع شوند که چنین گونه‌ای در ایران زندگی می‌کند و با وضعیت آن آشنا شوند و بدانند که برای بقا چقدر به کمک احتیاج دارد».
طبق گفته کارشناسان این حوزه، یکی از دلایل عمده کاهش چشم‌گیر جمعیت یوزپلنگ ایرانی، ناآگاهی افراد محلی و غیرمحلی است؛ چرا که تصور عامه این است که این حیوان خطرناک است و به انسان و دام حمله می‌کند، در صورتی که یوزپلنگ اصولاْ چنین رفتاری ندارد و بسیار هم خجالتی است. پروژه‌های ترویجی و فعالیت‌های آگاه‌سازی از جمله اختصاص یک روز از سال به این گونه نادر جانوری و برگزاری سالانه جشنواره یوزپلنگ به این مناسبت، باعث ارتقای سطح آگاهی عمومی درباره این جانور شده است، به طوری‌که طبق گفته اعضای انجمن یوزپلنگ ایران، شش سال پیش، سئوال متداول مردم این بود که «مگر ایران هم یوزپلنگ دارد؟»، اما امروز همه می‌پرسند «حال یوزپلنگ‌ها چگونه است و چه کنیم که از انقراضشان جلوگیری شود؟».
برای آگاهی بیشتر از فعالیت‌های ویژه روز ملی حفاظت از یوزپلنگ و دست اندرکاران این روز، به تارنمای روز ملی حفاظت از یوزپلنگ ایرانی بروید.
تهیه و تدوین: مدرسه پرتو
منبع عکس